تاثیر سدهای اصلاحی بر خصوصیات آبراهه ها و ویژگی های هیدرولوژیکی حوضه آبخیز چهل چای استان گلستان

ارزیابی پروژه های آبخیزداری به منظور بررسی اثرات آنها و تصمیم گیری صحیح در اجرای بهینه این گونه طرحها ضروری می باشد. از سال 1381 تا 1383 در آبخیز چهل چای استان گلستان (با مساحت 257 کیلومترمربع) 63 سازه گابیونی و 4 سازه سنگی ملات دار در دو زیرحوضه چمانی و قلعه قافه احداث شده اند. در این تحقیق برای ارزیابی تاثیر سازه های اصلاحی بر ویژگیهای هیدرولوژیکی در قبل و بعد از احداث سازه ها از مدل hec-hms استفاده شد و تاثیر سازه های اصلاحی بر خصوصیات آبراهه با استفاده از عملیات میدانی مشخص گردید. طی عملیات میدانی پارامترهای شیب، ضریب زبری و پروفیل عرضی در محل هایی از آبراهه که سازه ها احداث شده اند و محل هایی که سازه احداث نشده اند برداشت شد. برای تعیین تاثیر سازه ها بر پروفیل عرضی آبراهه تعداد 7 پروفیل در پشت سازه و 7 پروفیل دیگر در همان آبراهه در محلی که سازه ای احداث نشده برداشت گردید. مقایسه پارامترهای هیدرولوژیکی جریان در زمان قبل و بعد از احداث سازه های اصلاحی با استفاده از آزمون ناپارامتریک ویلکوکسن، صورت پذیرفت. مدل هیدرولوژیکی hec-hms، با 7 رویداد سیل مشاهداتی واسنجی و با 4 رویداد سیل اعتباریابی شد. تلفات اولیه با روش شماره منحنی، محاسبه جریان سطحی با روش هیدروگراف scs و روندیابی در بازه های رودخانه با روش ماسکینگام کانج، انجام شد. برای واسنجی سه پارامتر تلفات اولیه، cn و زمان تاخیر در نظر گرفته شد. معیارهای دبی اوج، زمان تا اوج و حجم سیلاب برای ارزیابی تاثیر هیدرولوژیک تعیین شد. مقادیر شاخص کارایی ضریب ناش-ساتکلیف به ترتیب در مرحله واسنجی و اعتبارسنجی برابر 9/0 و 62/0 ضریب همبستگی مدل به ترتیب در این دو مرحله نیز برابر 89/0 و 84/0 می باشد. از کل سازه های احداثی 25 درصد سازهها سالم مانده، در 23 درصد سازه ها توری گابیون پاره شده و بیش از 50 درصد سازه ها بطور کامل یا از اطراف تخریب شده اند. تفاوت در ضریب زبری، شیب در دو وضعیت وجود و عدم وجود سازه با استفاده از آزمون آماری t جفتی معنی دار شد. تفاوت پارامترهای سطح مقطع، حداکثر عمق مقطع و نسبت عرض به عمق متوسط در پشت سازه و محلی از مقطع بدون سازه تفاوت چشمگیری با هم دارند. نتایج حاصل از مقایسه هیدروگراف های شبیه سازی شده و مشاهداتی بیانگر این موضوع است که مدل بخوبی می تواند در شبیه سازی ویژگیهای هیدرولوژیکی در حوضه مورد مطالعه بکار رود. براساس آزمون آماری انجام شده دبی پیک در قبل و بعد از اقدامات سازه ای در سطح 05/0 تفاوت معنی داری وجود دارد، ولی در پارامتر حجم سیل تفاوت معنی داری وجود ندارد. این مطالعه نشان داد که اقدامات سازه ای در کاهش دبی پیک سیل در حوضه آبخیز چهل چای اثرات خوبی دارند.